Küpelasyon kurşun ve kıymetli metal alaşımının yükseltgeyici eritme işleminden ibarettir. Bu proses küpel adı verilen kemik külü veya magnezyum oksitten mamul absorblayıcı bir teknedir.
Küpelasyon esnasında kurşun,(PbO) yükseltgenir ve bu oksidin çoğu da küpel tarafından absorbe edilir. Küpelasyonun sonucunda ortaya çıkan boncuk, altın ve gümüş ile bazı platin grubu metallerini içerir.
Küpelasyonu başarıyla bitirmek için yapılacak ilk işlem, küpeli, su, organik maddeler ve karbondioksiti uçurabilecek dereceye kadar ön ısıtmaya tabi tutmaktır.
Küpelasyon sıcaklığına erişildikten sonra, kurşun düğmecikler küpelin içine yerleştirilir ve fırının kapağı kapatılır. Düğmecik, sıcaklığın artmasıyla erimeye başlar ve çoğu mürdesenk olan koyu bir köpükle örtülür. Öyle bir an gelir ki köpük erir ve erimiş alaşım da ortaya çıkar. Bu olgu “açılma” veya “örtünün açılması” olarak bilinmektedir.
Düğmecik açılıp kurşun yükseltgenmekteyken erimiş mürdesengin kurşunun yüzeyinden kayarak, küpel tarafından absorbe olduğu gözlemlenebilir.
Küpelasyonun her evresinde sıcaklık kontrolü büyük önem taşımaktadır. Düğmeciğin gerçek sıcaklığı her ne kadar ölçülemezse de bilinen erime noktası verileri ile pirometrik sıcaklık ölçümlerinin enterpole edilmesi suretiyle, sağlıklı bir tahmin yapılabilir.
Küpelasyona ikmal edilecek hava ve ısı miktarının muflanın(8) her tarafında sabit ve üniform ayarlanması gerekir. Hatırlanacak önemli bir husus da ateş analizi esnasında yapılacak olan en bariz hataların sıcaklık kontrolünün layığıyla yapılmamasından kaynaklanmasıdır.
Tatminkar bir yükseltgenme için kurşunun dakikada bir gramlık bir hızla yanması gerekmektedir.
Kurşunun yüzeyinde güvercin boynu etkisi görüldüğünde küpelasyon işleminin bitmesi yakın demektir. Bu renk oyunları boncuk yüzeyinden hızla uzaklaşmakta olan erimiş kurşun oksitin son damlalarından kaynaklanır. Hemen birkaç saniye sonrasında boncuk üzerinde bir donukluk meydana gelir ve bunun ardından da “blick” olarak bilinen bir ışık parıltısı hasıl olur. Bunun nedeni ise boncuğun katılaşma sıcaklığına doğru soğuması esnasında donma ısısının aniden açığa çıkmasıdır.
Küpelasyon tamamlandığında küpel fırından çıkartılır ve soğumaya bırakılır. Eğer boncuklardan biri saf gümüş ise “tükürme”nin önlenmesi için yavaş yavaş soğutulmalıdır. Tükürmenin sebebi, erimiş haldeki gümüşün büyük hacimlerde oksijen çözebilmesidir. Yüzeyde başlayan katılaşmadan sonra oksijen, içerideki gümüşün dışarı atılmasına neden olarak, şiddetle dışarı çıkar.
Boncuklar soğuduklarında küpellerden dışarı çıkartılırlar. Boncukların dip yüzeyleri, üzerlerine yapışmış olan küpel malzemesinden ayırmak için temizlenir. Küpel ve boncuk herhangi bir empürite veya platin grubu metallerin belirtisi için incelenmelidir.
www.Kimyadeposu.com
