Zeolit, alkali toprak katyonları içeren, kristal yapıda, kolay ve bol
bulunan alüminyum silikatıdır. Yapısında büyük değişim olmaksızın
katyon değişim özelliği, su kaybetme ve kazanma özelliği ile karakterize
edilir (Altan ve ark., 1998a).
Alçiçek ve ark. (1998) ise, zeolitleri; Na, K, Ca, Mg gibi elementleri
içeren kristal formda, üç boyutlu, sonsuz bir yapıya sahip alüminyum
silikat olarak tanımlamaktadır.
EN UYGUN FİYATLARLA DMRSÜREN KİMYA DA..
Uygulama alanları itibari ile bir çok sektörü ilgilendiren zeolitler, gerek
bilimsel gerekse ticari uygulamalar açısından yer-bilimleri, kimya, fizik,
ziraat, hayvancılık ve inşaat disiplinlerinin hatta tıbbın ilgi alanındadır.
Zeolitler, 1756 yılında İsveç’li mineralog Frederich Cronstdet tarafından
bulunmuştur.
Ticari olarak ancak, 1960’lardan sonra üretilip pazarlanmaya başlanan zeolitin,
ülkemizdeki varlığı ise ilk defa 1971
yılında tespit edilmiştir (Anonim, 2001a; Kocakuşak ve ark., 2001).
Türkiye’de yaygın olarak bulunan zeolit, hayvancılıkta yem katkı
maddesi, hayvan altlığı, bitki üretiminde yetiştirme ortamı, gübre katkısı
olarak, ayrıca toksik atıkların tutulması, atık ve kullanma suyu arıtımında
geniş kullanım alanı bulmaktadır. Doğal zeolitin özellikle orman ağacı
fidan üretimi için fidanlıklarda, kumlu fakir topraklarda ve kurak / yarı
kurak alanlardaki ağaçlandırma alanlarında plantasyon başarısını
artırmak düşüncesiyle kullanılabilirliği irdelenerek ormancılık sektörüne
olası katkıları incelenmeye çalışılmıştır.
EN UYGUN FİYATLARLA DMRSÜREN KİMYA DA..
Bu çalışmanın amacı; Türkiye’de yaygın olarak bulunan, hayvancılıkta
yem katkı maddesi ve zirai bitki üretiminde yetiştirme ortamı olarak
geniş kullanım alanı bulunan doğal zeolitin, orman ağacı fidan
üretiminde kaliteyi ve ağaçlandırma çalışmalarının başarısını olumlu
yönde etkileyecek şekilde kullanılabilirliğini irdeleyerek sektöre olası
katkılarını sağlamaktır.
EN UYGUN FİYATLARLA DMRSÜREN KİMYA DA..
► Zeolitin kompoze gübrelerde dolgu maddesi olarak kullanılmasıyla iki
yönlü fayda sağladığı belirtilmektedir. Bunlar;
1. Yavaş yarayışlı gübre olarak etkili olabilmesi,
2. Ürenin bozulması ile oluşan amonyağı kanallarına alarak
bakteriyel azotlama işlemini yavaşlatması, böylece amonyum ve nitratın
toksik etkisini önleyici fonksiyon üstlenmesidir (Mumpton, 1983).
Zeolitin belirtilen her iki özelliğinin de kaplı fidan üretiminin yapıldığı,
aşırı yağıştan ve fertigasyon yöntemiyle yapılan sürekli-yoğun besleme
tekniğine dayalı üretim sisteminden kaynaklanan bazı sorunlara çözüm
olabileceği düşünülmektedir. Yüksek su tutma özelliğine sahip yetiştirme
ortamında biriken aşırı su (yağmur ve gübrelemenin fertigasyon
yöntemiyle yapılıyor olması) nedeniyle fidan köklerindeki çürüme
olasılığına karşı zeolitin nem absorplama özelliği söz konusu çürüme
problemlerini azaltabilir. Ayrıca, yoğun gübrelemeden kaynaklanabilecek
bitkide zehir etkisi yapan besin maddelerinin tutulmasında rol
üstlenebileceği anlaşılmaktadır.
EN UYGUN FİYATLARLA DMRSÜREN KİMYA DA..
► Türkiye tarım topraklarının organik madde ve özellikle azot yönünden
yetersiz olduğu belirtilmektedir (Ertiftik, 1998) Zeolitin kumlu veya
organik maddece yoksun, açık alan ve dışarıdan beslemeye dayalı fidan
üretim sistemlerinde kullanılmasıyla; özellikle de yoğun gübreleme
rejimi uygulanan dışarıdan beslemeye dayalı üretim sisteminin
uygulandığı fidanlıklarda ciddi gübre tasarrufu sağlayacağı tahmin
edilmektedir. Japonya’da çiftçilerin azotlu gübrelere doğal zeolit
ekleyerek azotun topraktan yıkanmasına engel olmaya çalıştıkları
belirtilmektedir (Mumpton ve Ormsby, 1978). Kum ağırlıklı toprakları
olan fidanlıklarda zeolit kullanımıyla, su ve gübre ekonomisi dışında
ayrıca, kültürlerde kullanılan pestisitlerin toprak içerisindeki yararlı
mikroorganizmalara, fidanlık çevresindeki su-karasal ortamdaki canlılara
olabilecek kirletici etkileri düşürücü yönde olumlu etkileri olabilecektir.
Organik maddece yetersiz topraklarda, kompostlaştırılmış organik
maddenin (ahır gübresi, tavuk dışkısı, çay kompostu vb.) toprağa
karıştırılması aşamasında topaklanmalar nedeniyle tarlaya
uygulanmasında güçlüklerle karşılaşılabilir. Yüksek nem ve koku içeren
bu kompostlaştırılmış organik maddenin koku ve nemine karşı büyük
oranda absorb özelliği olan zeolit kullanılabilir. Zeolit öğütüldükten
sonra kompost karışımına alınmasıyla koku ve nem büyük oranda
giderilerek, kompostların toprağa karışımındaki topaklanma bir ölçüde
ortadan kaldırılabilir. Böylece bu kompostların pazarlamasında
olabilecek olumsuzluklar da giderilmiş olacaktır (Ertiftik, 1998).
Aktive edilmiş doğal zeolitlerin katyon değiştirme özelliklerinden
yararlanılarak, bitkisel üretim alanında uygulamalar
gerçekleştirilmektedir. Zeolitler, toprakta kullanılan turba ve kum gibi
diğer maddelere kıyasla en yüksek katyon değiştirme kapasitesine sahip
olanıdır. Bu özellik sayesinde zeolit kullanımı topraktan besin
maddelerinin kaybını önleyerek söz konusu besin maddelerinin kontrollü
olarak salınımı ile en etkin bir biçimde gübre kullanımını sağlamaktadır.
Bu etki, kumlu topraklarda daha da belirgin hale gelmektedir (Kocakuşak
ve ark., 2001; Anonim, 2001c).
Zeolit kullanımı ile değişik toprak türlerinde yağmur suları veya sulama
sularıyla yıkanarak uzaklaştırılan NH4 iyonları, kaybedilmeden uzun
süreler toprakta muhafaza edilmekte ve bitkilerin NH4’ü etkin şekilde
kullanması sağlanabilmektedir (Kocakuşak ve ark., 2001; Anonim,
2001c).
► Ayrıca, zeolitlerin NH4 iyonunu tutmaları ile toprak tamponlanmakta
ve NH4 fazlalığının yaratabileceği sakıncalar da önlenebilmektedir.
Böylece aşırı gübre kullanımı önlenerek tasarruf sağlandığından çevre
kirliliği açısından daha emniyetli bir çalışma gerçekleştirildiği gibi,
gübrenin etkin kullanımı nedeni ile verim de artmaktadır (Kocakuşak ve
ark., 2001; Anonim, 2001c).
► Zeolitin nem absorblama ve desorblama özelliği; yüksek eğimli, fakirkumlu topraklardaki ve kurak mıntıka ağaçlandırmalarında fidan
performansını ve dikim başarısını artırıcı etki yapabileceği kanaatini
oluşturmaktadır. Söz konusu sahalardaki tüplü fidan harçlarında veya
dikim çukuru içerisine zeolitin belirli oranda karıştırılması nem
absorblama / desorblama fonksiyonunu aktif hale getirebilir.
► Yetiştirme ortamı olarak kullanılan perlit ve diğer volkanik kökenli
agregatlar gibi hafif, sıkışma ve ya aşınmaya dayanıklı olması yanında,
tüp içerisinde uzun süreli üretim periyoduna ihtiyaç gösteren orman ağacı
fidanlarında stabilitesi yüksek agregat kullanımı zorunludur
(Ayan, 1999). Buna cevap verecek agregat olarak; amaca uygun tür ve
tane boyutundaki zeolit akla gelmektedir .
► Zeolitin bünyesindeki Na iyonları nedeniyle toprakta alkaliliğe neden
olması pH’ın düşük olduğu fidanlık topraklarında (asidik toprak) pH’ı
dengeleyici/yükseltici etki yaparak ıslah edici bir rol üstlenebilir
DMRSÜREN Kimya Ltd Şti
0216 4421200-0216 4426626
0552 3307100-0552 3308100
www.kimyadeposu.com
